Grodziski kirkut

Zrekonstruowana brama kirkutu

Niedawno ze zdziwieniem stwierdziłem, że przeszłość miejsca, w którym przyszło mi żyć jest silnie związana z ludnością żydowską. Wojna i lata komunizmu wymazały ze świadomości mieszkańców pamięć o czasach, kiedy Grodzisk był miasteczkiem żydowskim, w którym ludność wyznania mojżeszowego stanowiła  większość mieszkańców. Niewiele pozostało świadectw tamtych czasów, niewiele ludzi pamięta swoich sąsiadów... Pozostał kirkut, położony nieco na uboczu, choć tak blisko dworca kolejowego...

Macewy na grodziskim kirkucie

Grodziski kirkut powstał w drugiej połowie XVIII w. Wyznawcom judaizmu zezwolono grzebać swych zmarłych "za miastem, na polu wyznaczonem, skromnie, bez pompy i przepychu". Grodziski beit-kwarot służył również jako miejsce pochówku dla warszawskich Żydów. Cmentarz był wielokrotnie niszczony i dewastowany. Najbardziej jednak ucierpiał w latach II wojny światowej. Nagrobki zostały wykorzystane do prac budowlanych. Rozebrano także ceglane ogrodzenie. Również po wojnie trwała dewastacja, częściowo za przyzwoleniem władz. Większość dawnego terenu nekropolii zajęły różne firmy, między innymi składnica złomu. Władze planowały urządzić tu zieleniec. Dopiero w latach 80. udało się częściowo powstrzymać niszczenie kirkutu. Naprawiono ogrodzenie i odtworzono bramę wejściową. Ustawiono ją od strony ul. Żydowskiej. W dniu 27 II 1996 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Sensacją było odkrycie 2002 r. na terenie jednej z grodziskich posesji kilkudziesięciu macew. Kolejne dwie macewy zostały odnalezione w 2012 r. Wydobyto je i przeniesiono na cmentarz.

Macewy na grodziskim kirkucie

Źródła informacji:
Wirtualny Sztetl,
Cmentarze żydowskie w Polsce,
Ulica Żydowska,
Kurier Południowy nr 441
The Jewish Cemetery of Grodzisk Mazowiecki, Poland, 1999 Custom Enterprises, Claridge Court 1999